Softverska licenca je zapravo ugovor u kojem korisnik prihvaća odredbe i uvjete proizvođača da može koristiti određeni program. U okviru ovog opšteg koncepta postoje brojne varijante ili vrste softverskih licenci (besplatno ili plaćeno, geografski ili privremeno, sa manjim ili većim ograničenjima...) koje ćemo ovdje navesti i objasniti.
Ovi ugovori utvrđuju odredbe, uslove i klauzule koje moraju ispuniti oni koji žele da koriste određeni program. Svi korisnici koji ga preuzmu, instaliraju ili koriste dužni su se pridržavati ovih pravila.
Jedan detalj koji treba imati na umu je da kada kupimo ili preuzmemo program, bez obzira na vrstu licence koji ima, ono što zaista dobijamo je licenca za korišćenje. To je koncept koji bi trebao biti jasan kako bi se izbjegle greške i nesporazumi.
Uopšteno govoreći, korisničke licence se mogu podijeliti u dvije velike grupe: besplatni softver i vlasnički softver, mada ako želimo da budemo precizniji razlikujemo čak i mnoge vrste, svaki od njih sa svojim karakteristikama. Pogledajmo ih jednu po jednu u nastavku:
Licenca za besplatni softver
Ova klasa licenci ne samo da omogućava korisnicima da pokrenu program, već i da prouče njegov rad, poboljšaju ga i prilagode svojim potrebama. Uz licencu za besplatni softver, korisnik je također slobodan da ga kopira i distribuira.
Mnogo je dobro poznatih primjera licenci slobodnog softvera. Unutar ove kategorije moraju biti uključene dvije podvrste:
Copyleft zaštićeno
U ovom slučaju, uslovi distribucije besplatnog softvera ne dozvoli korisnicima da dodaju bilo koje
dodatno ograničenje ili napraviti bilo kakve promjene prilikom redistribucije. Drugim riječima: distribuirane kopije moraju ostati slobodni softver.
No Copyleft
Nasuprot tome, besplatni softver koji nije zaštićen copyleftom ima odobrenje autora da se ovo redistribuira dodajući dodatne modifikacije i ograničenja. To može dovesti do stvaranja verzija programa tokom distribucije koje više nisu potpuno besplatne. To jest, oni bi postali dio drugih vrsta dozvola.
GPL softverska licenca
GNU manja opšta javna licenca, ili GNU LGPL. To je vrlo posebna vrsta licence, u principu slobodan softver, iako nema jak copyleft. Njegovi uslovi dozvoljavaju da se integriše sa neslobodnim softverskim modulima i ne ometaju njegovu komercijalizaciju.
Debian softverska licenca
Kao što mnogi ljudi već znaju, Debian GNU / Linux je besplatni operativni sistem koji su razvile hiljade volontera iz cijelog svijeta. Vaša softverska licenca (Debian Smjernice za besplatni softver) je ugovor potpisan između Debiana i njegove zajednice korisnika softvera koji specificira niz kriterija. Ovo su neke od najvažnijih:
- Besplatna redistribucija.
- Obaveza uključivanja izvornog koda.
- Obaveza da se ne diskriminiše nijedna osoba ili grupa ljudi. niti bilo kome
način korišćenja softvera.
Licenca za BSD softver
To je jedna od najdozvoljivijih vrsta softverskih licenci koje postoje. Stvoren je izričito za distribuciju softvera Berkeley Software Distribution, Karakterizira ga nametanje vrlo malo ograničenja na način korištenja, modifikacije i redistribucije softvera.
MPL softverska licenca
Karakteristike ovih licenci su slične BSD licencama, ali ne tako dopuštene. Oni su također vrlo poznati, jer su to licence koje koriste Mozilla Firefox, Mozilla Thunderbird i drugi.
X.Org softverska licenca
30
ovo je momak hibridna licenca, budući da uključuje distribucije pod licencom slobodnog softvera i druge distribucije koje to nisu. Najpoznatiji primjer je X Windows System, sistem kreiran da obezbijedi grafički interfejs sistemima zasnovanim na Unixu.
Freeware licenca
To je licenca koju autor slobodno nudi za slobodno korištenje i kopiranje, iako pod posebnim uslovima koje nameće. Jedna od njih je potpuna zabrana kopiranja ili prodaje trećim licima. Poznati su primjeri ove vrste licence, kao npr CCleaner, Adobe Flash ili Adobe Reader.
Postoje neke neobične varijante Freeware-a koje dodaju neke posebne zahtjeve. Ovo su neki primjeri:
- donationware, koji poziva korisnika da doprinese dobrovoljnom donacijom.
- razglednice, poziva da pošalje pismo.
- Careware, poziva vas da date donacije za podršku humanitarnim i solidarnim ciljevima.
Shareware licenca
Posebnost Shareware licence je u tome što dozvoljava korisniku koristite softver ograničeno vrijeme ili neograničeno, ali s ograničenim funkcijama. Ove prepreke se mogu otkloniti plaćanjem određenog iznosa autoru. Ne uključuje izvorni kod, tako da nije moguće napraviti bilo kakvu modifikaciju. Postoje tri podvrste Shareware licenci:
- suđenje, s vremenskim ograničenjem (ovo je, na primjer, licenca koju koristi popularni antivirus od kaspersky)
- demo, sa ograničenim funkcijama. Koristi se u većini video igrica.
- Adware, uključujući oglašavanje.
Abandonware licenca
Vjerovatno najzanimljiviji slučaj na ovoj listi. Ova vrsta licence je ona koja se primjenjuje programe koje su njihovi autori napustili, oslobođeni svih svojih autorskih prava (da, autor mora jasno navesti ovu tačku). Dakle, svaki korisnik može koristiti ove programe, unositi željene promjene u njih i dijeliti ih.
OEM softverska licenca
Ova vrsta licence uslovljava njegovu upotrebu za kupovinu ili nabavku računarskog proizvoda. Kupac ima potpunu slobodu korištenja softvera, iako proizvođači ponekad mogu nametnuti određena ograničenja. Na primjer, maksimalan broj puta se može ponovo instalirati. Licenca Proizvođač originalne opreme Obično se povezuje sa nabavkom operativnih sistema.
Licenca za maloprodajni softver
To je plaćena licenca po kojoj kupac može raditi gotovo sve što želi sa softverom: instalirati ga neograničeno, dodijeliti, pa čak i prodati.
Licenca za vlasnički / komercijalni softver
To su dvije različite licence, ali vrlo slične. U prvom (licenca za vlasnički softver), autor projekta je onaj koji definiše prava kopiranja, modifikacije i redistribucije, uslove koji se mogu opozvati u zamjenu za plaćanje; druga (licenca za komercijalni softver) se dodjeljuje programima dizajniranim s ciljem komercijalizacije, iako može biti potpuno besplatna za korištenje.